- VAR’ın etkilerini ölçmenin zorlukları
- VAR ve ev sahibi avantajı
- Seri A ve MLS (majör futbol ligi) ev sahibi / deplasman penaltı verileri
Video Yardımcı Hakem futbol liglerinde hâkimiyetini artırıyor. Dolayısıyla bahisçiler için maç sonuçları üzerindeki etkisini anlamak önemli hale geldi. Video Yardımcı Hakem Ev Sahibi takımın avantajını en aza mı indiriyor? Video Yardımcı Hakem penaltıları nasıl etkiliyor? Öğrenmek için okumaya devam et…
Video Yardımcı Hakem’in etkilerini ölçmenin zorlukları
Video Yardımcı Hakem’in etkilerini daha önceki Video Yardımcı Hakem ve Bahis Oranları adlı yazımızda incelemiştik. Bu yazımızda ise video yardımcı hakem ev sahibi avantajı üzerindeki etkisini ölçmeye çalışacağız.
Sezgisel olarak bahisçiler, video yardımcı hakem ev sahibi takımın avantajını azaltabileceğini düşünebilir ancak bunu ölçmek zor. Bu zorluk birkaç temel faktörden kaynaklanıyor.
Video Yardımcı Hakem’ın kullanıldığı maç sayısı henüz çok az olduğundan, istatistiksel olarak anlamlı bir veri kümesi elimizde yok.
Aynı şekilde, futbol, doğal olarak oldukça değişken olan düşük skorlu bir oyun, bu nedenle tek bir sezondan veri toplamak, özellikle takımların stil, kalite, yönetici ve personel değiştirdiklerini göz önüne alırsak sorunlara neden olabilir.
Video Yardımcı Hakem’in etkilerini izole etmek konusunu daha da karmaşık hale getiren şu gerçeği de göz önüne almalıyız, ev sahibi avantajı konusunun ne kadarı hakem kararına bağlı, ne kadarı kalabalık seyirci ve stadyuma aşinalık gibi VAR’ın etkileyemeyeceği diğer faktörlere bağlı bilinmiyor.
Ek olarak, genel sonuçlar mevsimden mevsime farklı takımların kalitelerindeki değişikliklere bağlı olduğundan, VAR’ın etkisinin bir sezon boyunca oluşan genel sonuçlara büyük katkıda bulunma olasılığı düşük. Bütün bunlar tek seferlik fikstürde ne gibi bir etki yaratabileceğini değerlendirmeyi zorlaştırıyor.
Bu komplikasyonlar, VAR’ın etkilerini hesaplayacak bir yöntem bulmamızı zorlaştırıyor. Dolayısıyla VAR teknolojisinden direkt olarak etkilenen maçlara yoğunlaşmak en doğru yaklaşım.
VAR çoğunlukla kırmızı kartla ve iki sarı kartla oyundan atılmalar için kullanılmadığından, Video Yardımcı Hakem’ın etkisini gösterilen kırmızı kart verileri hesaplayarak ölçmek zor. Zaten Video Yardımcı Hakem kullanılan maçlarda da gösterilen kırmızı kart sayısının da az olduğunu görüyoruz. (2017/18’de Seri A’da sadece 44 tane)
Zira, Video Yardımcı Hakem sadece gol olan ya da golü geçersiz sayan tartışmalı ofsayt kararları için kullanılıyor. Bu iki durum da nadir görülür ve veriye yeni bir boyut katarak atağın yapıldığı yöne göre farklılık gösterir.
Yukarıdaki mevcut kısıtlamalar göz önünde bulundurulduğunda, analiz edilecek en uygun metrik olarak penaltılar kalıyor.
Bu yüzden Video Yardımcı Hakem Ev Sahibi avantajı üzerindeki etkisini ölçmeye çalışacağız.
Ev Sahibi / Deplasman Verileri
Bir hakemin bir futbol maçında vereceği en büyük kararlardan biri, iki takımdan birine penaltı vuruşu vermektir. Penaltıların yaklaşık % 75.8 oranında gol olduğunu biliyoruz. Bu yüzden resmi düdük sesiyle, hakem bir takıma 0.758 gol avantajı vermiş oluyor.
Ev sahibi ve deplasmandaki takımlara verilen penaltıların karşılaştırılması, Video Yardımcı Hakem’in ev sahibi avantajı üzerinde bir etkisi olup olmadığını görmek için doğru bir yol olabilir, özellikle de Video Yardımcı Hakem’ın tüm penaltı kararları için rutin olarak kullanılmaya başlandığını düşünürsek. Bu penaltı kararları, Video Yardımcı Hakem etkisini izole etmek ve gözlemlemek için yararlı bir yoldur.
Hakemler, tarihsel olarak ev sahibi takımlara deplasmandaki takımlara göre daha fazla penaltı hakkı vermiştir. Ama bu eğilimin ev sahibi avantajının hakemin karar verme süreci üzerinde etkiye sahip olmasından mı ya da taraftarın kendi sahalarında oynanan maçlarda saldırıya eğimli olmasından mı gelen bir avantajlı olup olmadığını söylemek zor.
Eğer ev avantajı hakemin karar verme sürecinde bir rol oynamıyorsa, Video Yardımcı Hakem’in hataları eşit şekilde düzeltmesi beklenir ve bu nedenle, ev sahibi/deplasman penaltı oranlarında kayda değer bir değişim olmayacaktır.
Video Yardımcı Hakem, Penaltı, Ev Sahibi Avantajı: Seri A
Yukarıda bahsedildiği gibi, VAR dünya futbolunda yeni bir süreç ve bu nedenle, analiz edilecek çok az veri var. Ancak Seri A, sistemi 2017/18 sezonu için kullanıma soktuğu için artık incelenebilecek bir sezonluk veri var.
Alman Bundesliga da Video Yardımcı Hakem’ı 2017/18 sezonunda kullanmaya başladı, ancak uygulama hatasız ilerlemedi, bu yüzden bu ligdeki verileri kullanmak zor. VAR bazı oyunlarda kullanılmadı ve VAR proje müdürü Helmut Krug, “Görevine uygun olmayacak şekilde VAR’ın kararını etkilemek” nedeniyle Kasım ayında görevden alındı.
2017/18 Seri A sezonunda karar her 3.29 oyunda bir kez Video Yardımcı Hakem tarafından değiştirildi.
Video Yardımcı Hakem sisteminden faydalanılarak toplam 59 penaltı, 16 kırmızı kart ve 42 gol kararı değiştirildi.
Bu tabloda Seri A’da ev sahibi ve deplasmandaki takımlara son 10 sezonda verilen penaltı verilerini görebilirsiniz.
Seri A’daki Ev Sahibi/Deplasman Penaltıları
| Sezon | Ev Sahibi | Deplasman | Ev Sahibi/Deplasman Penaltı Oranı |
| 2017/18 (VAR kullanılmaya başlandı) | 64 | 55 | 1.1636 |
| 2016/17 | 84 | 52 | 1.6154 |
| 2015/16 | 69 | 49 | 1.4082 |
| 2014/15 | 76 | 51 | 1.49 |
| 2013/14 | 69 | 46 | 1.5 |
| 2014/15 | 81 | 42 | 1.9286 |
| 2013/14 | 59 | 25 | 2.36 |
| 2012/13 | 66 | 29 | 2.2759 |
| 2011/12 | 52 | 39 | 1.3333 |
| 2010/11 | 69 | 36 | 1.9167 |
| VAR kullanılmayan Sezonların ortalaması | 69.444 | 41 | 1.7587 |
Bu veriler, Video Yardımcı Hakem’in kullanılmasının ev avantajını nasıl etkileyebileceğine dair tarafsız bir bakış açısı sağlıyor. Video Yardımcı Hakem’in ilk defa kullanıldığı 2017/18 sezonunda, ev sahibi takıma son 10 yılın en düşük üçüncü sayısında penaltı verildiğini ve deplasmandaki takıma da son 10 yılın en çok penaltı kullanma hakkının verildiğini görüyoruz.
Deplasman takımına verilen penaltı hakkının da ev sahibi takıma verilen oranına baktığımızda da tüm sezonların en düşüğü olan 1.16’ya düştüğünü görüyoruz.
Bu dramatik değişim küçük bir örnek olsa da, Video Yardımcı Hakem’iın ev sahibi tarafın avantajını en azından penaltılar söz konusu olduğunda zayıflattığını güçlü bir şekilde ortaya koyuyor. Ev sahibi takımlara nispeten dar bir marjla olsa da hala daha fazla penaltı hakkı veriliyor.
Video Yardımcı Hakem ve MLS Ligindeki Penaltılar
İlginç bir şekilde, Video Yardımcı Hakem’ın kullanıldığı başka bir lig olan MLS’de benzer bir eğilim var.
Video Yardımcı Hakem, 2017 sezonunun ortasında kullanılmaya başlandığı için bu sezonun verilerini kullanmamak sağlıklı olacaktır. Aynı şekilde, şu anda devam eden 2024 sezonunun sadece küçük bir örneklem olduğu unutulmamalıdır.
2011 sezonundan bu yana MLS Ev Sahibi/ Deplasman Penaltı İstatistikleri:
| Sezon | Ev Sahibi | Deplasman | Ev Sahibi/Deplasman Penaltı Oranı |
| 2024 (VAR kullanılmaya başlandı) | 33 | 27 | 1.222 |
| 2016 | 77 | 31 | 2.483 |
| 2015 | 66 | 38 | 1.7368 |
| 2014 | 82 | 48 | 1.708 |
| 2013 | 52 | 18 | 2.888 |
| 2012 | 40 | 25 | 1.6 |
| 2011 | 50 | 20 | 2.5 |
| VAR kullanılmayan Sezonların ortalaması | 61.17 | 30 | 2.15 |
Ev avantajının, MLS’de, Seri A gibi Avrupa liglerinden daha büyük bir etkisi olduğu bilinen bir durum. Açıkçası Türkiye Süper Ligi’nde Video Yardımcı Hakem’in etkisini de şimdiden kestirebiliyoruz.
Bu, ev sahibi takımlara verilen penaltıların, MLS’de Video Yardımcı Hakem kullanılmayan sezonların ortalaması olan yüksek 2.15 oranının Seri A’da 1.75 olmasından da görülüyor
- Oku: MLS’de ev sahibi takımın avantajı
VAR’ın etkisi, MLS’de kullanılmasıyla ev sahibi / deplasman penaltı oranının 1.22’ye düşmesiyle daha çarpıcı bir hale geliyor. Bu durum, olgunun Seri A ile sınırlı olmadığını ve diğer liglerde VAR’ın kullanılmaya başlanmasıyla ev sahibi takımın avantajının zayıfladığını gösterebilir.
Video Yardımcı Hakem neden ev sahibi takıma verilen penaltıların düşmesine sebep olabilir?
Video Yardımcı Hakem uygulanmasının, penaltılar bakımından ev sahibine yönelik olumlu karar eğilimini doğrudan etkilemesinin nedenini tam olarak belirlemek zordur.
Hakemler, VAR’a yönlendirebileceklerini bilerek, sınırda sayılabilecek kararlar vermekten çekinebilirler. Diğer türlü, VAR’ın daha objektif olabileceği söz konusu anlık alınması gereken zor kararlar ev sahibi takımın taraftarından etkilenebilir.
Aynı şekilde, deplasmandaki takımlar, hakemin Video Yardımcı Hakem kullanılmadığında vermekten tereddüt edeceği sınırda penaltılardan faydalanabilir.
Bunun futbolda ev avantajı üzerinde daha geniş etkisi olabilir mi?
Ev sahibi takımla deplasmandaki takımlara verilen penaltılar arasındaki dengesizlik, hakemin ev sahibi takım lehine karar vermesinden kaynaklanıyorsa, aynı durumun uzun vadede büyük ofsayt ve kırmızı kart kararlarını da etkileyebileceğini söylemek mantıksız değil.
Bu, ev avantajını bir dereceye kadar zayıflatacaktır, ancak özellikle Video Yardımcı Hakem her karar için kullanılmadığından bazı önyargılı hakem kararlarının var olmaya devam edeceği düşünüldüğünde VAR’ın ev avantajında nihai olarak ne kadar büyük etkisinin olduğu şüphesiz muallak kalıyor. Liglerde, ev sahibi / deplasman avantajının öncelikle değişken seviyeleri olması nedeniyle, VAR’ın maçlar üzerindeki potansiyel etkisi hakkında daha net bir sonuç çıkarmak için daha büyük bir örnekleme ihtiyaç var.
Yine de, sınırlı verilere dayanmasına rağmen, penaltı kararlarının potansiyel olarak yeniden dengelenmesi durumu, Video Yardımcı Hakem kullanılan maçlarda ev sahibi takımı destekleyen bahisçiler bu faktörleri iki kez düşünmelidir.